Recycling - bottlenecks en nieuwe kansen

Aluminium is een bijzonder materiaal. Het is duurder dan staal en het is moeilijker te bewerken. Toch rukt het gebruik van ervan op. Dat heeft één belangrijke reden: aluminium is duurzaam. Deze maand zet vakblad Aluminium de voordelen van aluminiumrecycling nog eens voor u op een rij en brengen we de bottlenecks aan het licht die de verdere opmars van aluminiumrecycling tegen werken.



Vroeger ervoeren bedrijven hun afval als een last en recyclen als een vervelende plicht. Die houding verandert nu. Steeds meer bedrijven, in de meeste uitlopende productiesectoren zien hun afval nu als een bron van inkomsten. In de voedselindustrie is dat letterlijk waar. Bedrijven zoals McDonalds en British Sugar raffineren hun afval tot biobrandstof en verkopen dit aan grote energiebedrijven. Bij de metaalindustrie zorgt recycling niet voor een nieuwe inkomensstroom maar voor een besparing in het productieproces. Nergens geldt dat meer dan in de aluminiumindustrie. De voordelen van gerecycled aluminium zijn al lang bekend. De eerste grote inzamelingscampagnes begonnen al ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. In de Verenigde Staten stond aluminium op rantsoen onder het motto: Aluminum for defence. Energie was relatief schaars, wat de productie van nieuw aluminium lastig maakte.


Ondertussen zaten de strijdkrachten wel verlegen om het materiaal. Tussen 1942 en 1945 produceerden de Verenigde Staten maar liefst 100.000 gevechtsvliegtuigen. Het overgrote deel daarvan bevatte aluminium plaatwerk. Verder gebruikten munitiefabrikanten aluminium in poedervorm om de kracht van hun explosieven te vergroten. Zonder recycling was dat alles onmogelijk geweest. Geen enkel ander materiaal leent zich zo goed voor recycling als aluminium. De kwaliteit van het aluminium gaat bij recycling niet achteruit. Daarnaast kost recycling slechts 5 procent van de energie die primaire productie kost. Dat betekent dat het recyclen van één aluminium blikje het equivalent van twee liter benzine bespaart; keer op keer. Recycling maakt het productieproces van aluminium niet alleen duurzamer, het maakt het ook een stuk goedkoper. Het is een klassieke win-win situatie, waar steeds meer takken van de industrie oog voor krijgen.



Afbeelding 1 - B-17 Flying Fortress.
 

Evercan

Aluminium komt voor in allerlei soorten en maten. Jammer genoeg wordt lang niet alles gerecycled. Neem blikjes bier en frisdrank. Het is goed mogelijk om ze allemaal te recyclen. In sommige landen gebeurt dat ook. Brazilië slaagt er al jaren in om 98 procent van de blikken in het land te recyclen. Wereldwijd bestaat er echter nog veel ruimte voor verbetering. Gemiddeld genomen recyclen we maar 75 procent van ons blik. En sommige ontwikkelde landen bevinden zich ruim onder dat gemiddelde. In de Verenigde Staten recyclet men slechts 67 procent. Zoals meer Europese landen doet Nederland het bovengemiddeld goed. We recyclen meer dan 85 procent. België doet het nog iets beter. Daar recyclet men 93 procent. In absolute zin laten we echter veel meer aluminium verloren gaan dan nodig is. Daarmee  laat de industrie miljarden euro’s liggen. Gerecycled aluminium is goed voor een kleine 30 procent van de totale aluminiumproductie op aarde (zie afbeelding 2). Dat percentage blijft redelijk gelijk. Aan de ene kant betekent dat dat er absolute zin steeds meer aluminium wordt gerecycled. Ieder jaar komt er immers steeds meer aluminium bij. Het betekent ook dat er veel aluminium verloren gaat. In de Verenigde Staten verdwijnt er jaarlijks voor 1 miljard dollar aan aluminium blikjes op vuilnisbelten. 


U hoeft maar te kijken naar het prijsverschil tussen primair geproduceerd aluminium en gerecycled aluminium. Kwalitatief is het hetzelfde, maar het primaire aluminium kost rond de 2000 dollar per ton, terwijl het gerecyclede equivalent slechts 300 dollar kost. Verbruikers van aluminium kunnen dus grote winst behalen door hun aluminium bij recyclers te bestellen. Novelis is zo’n recyclingconcern. Het bedrijf produceert hoofdzakelijk aluminiumplaten voor de voedsel- en (fris)drankindustrie. In 2013 besloot het concern een stap verder te gaan. Het wil haar klanten de mogelijkheid geven om te produceren in een zogenaamde gesloten cirkel. Daar is sprake van zodra producten aan het eind van hun levensduur volledig opnieuw worden gebruikt. Sinds 2013 kunnen bedrijven zoals Coca Cola en Pepsi hun blikken regelrecht bij Novelis bestellen. De Novelis Evercan bestaat voor ten minste 90 procent uit gerecycled aluminium. Aangezien er bij het recyclingproces geen aluminium verloren gaat klinkt dat misschien niet revolutionair, maar dat is het wel. Voor 2013 produceerde Novelis blikken op een zelfde manier als al haar concurrenten. Ieder nieuw blik bestond voor een derde uit gerecycled aluminium. De overige twee derde was primair geproduceerd. Dit betekent niet alleen dat het nieuwe blik milieuvriendelijker is. Het is ook een stuk goedkoper dan een traditioneel blik. De gunstige verhouding tussen primair en gerecycled aluminium drijft de prijs immers omlaag. Het voordeel van de Evercan mag duidelijk zijn. Wat minder duidelijk is is waarom Novelis een jaar na de lancering van Evercan slechts één (kleine) klant heeft gevonden.


Afbeelding 2 - Recycling en primaire productie van aluminium.

Gebrekkige infrastructuur

Novelis, en ieder ander bedrijf dat producten met hogere concentratie gerecycled aluminium wil maken, heeft een probleem: een gebrekkige infrastructuur. Zoals we eerder al opmerkten combineren recyclers gerecycled aluminium vaak met primair geproduceerd aluminium in een verhouding van ongeveer een op drie. Dat doen ze hoofdzakelijk, omdat ze onvoldoende aluminium kunnen recyclen om in de behoeften van hun klanten te voorzien. In de meeste landen gaat er nog teveel aluminium verloren. Bijvoorbeeld omdat consumenten geen mogelijkheid hebben om hun afval te scheiden. Of omdat het aluminium onderdeel uitmaakt van een product waar copyright op rust. Voor hun grondstoffen zijn recyclers als Novelis dus afhankelijk van consumenten, overheden en bedrijven. Zo lang een of meer van deze drie groepen zich niet inzet voor recycling zal het moeilijk zijn voor Novelis om voldoende Evercans te leveren voor een grote verbruiker zoals Coca Cola. Daarin schuilt ook meteen de reden dat grote (fris)drankfabrikanten de Evercan links laten liggen. Op hun websites laten Coca Cola, PepsiCo  en AB Inbev alle drie weten dat ze zich willen inzetten voor een gesloten productiecirkel.


Tegelijkertijd hebben alle drie de bedrijven in persberichten al laten weten dat ze geen interesse hebben in de Evercan. AB Inbev heeft zich nog niet uitgelaten over het hoe en waarom van deze beslissing. In het geval van Coca Cola en PepsiCo is de reden duidelijker. Ten eerste zetten deze bedrijven in op milieuvriendelijkere plastic verpakkingen. Flessen van PepsiCo zijn 75 procent dunner geworden om materiaal te besparen. Coca Cola ontwikkelde onlangs de zogenaamde PET fles. Deze is gemaakt van plantaardig geproduceerd plastic. De bedrijven in kwestie besteden veel tijd een aandacht aan deze initiatieven. Dat is echter nog geen reden om de andere kant van hun inpakactiviteiten te negeren. PepsiCo had daar geen duidelijk antwoord op toen een interviewer van de Britse krant The Guardian hiernaar vroeg.



Afbeelding 3 - Een rol aluminium verdwijnt in een blikmaker.


De woordvoerder beweerde dat Novelis een premium vraagt voor de levering van Evercans. Novelis spreekt dat tegen. Dezelfde interviewer ondervroeg ook een woordvoerder van Coca Cola. Deze was een stuk duidelijker. Coca Cola heeft contracten met meerdere aluminiumproducenten. Het merendeel van deze producenten levert aluminium waarvan een deel is gerecycled. Coca Cola is niet bereid om afhankelijk te worden van één leverancier. Des temeer omdat Novelis moeite heeft om voldoende aluminium te recyclen om de Evercan te produceren én om haar bestaande orders te voldoen. Daar zit natuurlijk iets in, maar niemand dwingt Coca Cola om volledig over te stappen op de Evercan. Novelis zou best een plaats in kunnen nemen naast de bestaande leveranciers. Ondanks het tegenvallende resultaat van Evercan blijft men optimistisch bij Novelis. John Gardner is het hoofd van de afdeling duurzaamheid. Hij werkt inmiddels 27 jaar in de recycling en heeft al veel grote veranderingen meegemaakt. Toen hij begon recycleden Europese landen gemiddeld maar 2 procent van hun aluminium blikken. Tegenwoordig recyclen we zo’n 75 procent. Gardner heeft er alle vertrouwen in dat het met de resterende 25 procent ook goed zal komen. Des temeer omdat overheden, bedrijven en consumenten warm zijn gelopen voor het idee. Behalve de noodzaak zien ze ook de financiële voordelen van recycling in.

Autofabrikanten zetten in op aluminium

De (fris)drank- en voedselindustrie werkt aluminiumrecycling misschien niet tegen, maar het onderneemt ook niets om recyclers te helpen. In de automobielindustrie gaat dat heel anders. Men gebruikt er steeds meer aluminium. Nu is dat bepaald geen nieuwe trend. In afbeelding 4 kunt u duidelijk zien dat het aandeel van aluminium in onze auto’s al 35 jaar toeneemt. Aluminium biedt dan ook belangrijke voordelen boven (roestvast)staal. Het is van zichzelf al goed bestand tegen corrosie en het weegt aanzienlijk minder. Deze factoren zijn stukken belangrijker geworden sinds de jaren zeventig, toen het heel normaal was dat een auto binnen een jaar of tien wegroestte en zelden meer woog dan anderhalve ton. Tegenwoordig accepteren consumenten het niet meer als hun auto roest. Verder zijn onze wagens een stuk zwaarder geworden. Moderne veiligheidsregels stellen heel andere eisen aan het chassis en het bodywork dan vroeger. Met als gevolg dat fabrikanten er meer materiaal voor moeten gebruiken. Daarnaast zijn moderne auto’s van alle gemakken voorzien. Airconditioning units, elektronisch verstelbare stoelen en boordcomputers voegen heel wat kilo’s toe. Zo lang motoren sterker werden en een wat hoger brandstofverbruik geen bezwaar was maakte dat alles niet uit. Maar het is veelzeggend dat uitgerekend luxe merken zoals BMW en Amerikaanse merken als Ford hun stalen onderdelen en masse inwisselen voor aluminium. Gewichtsbeperking en brandstofbesparing staan aan de basis van veel nieuwe ontwerpen. Dit jaar introduceerde Ford haar eerste auto met een bodywork dat volledig uit aluminium bestaat.


De nieuwe F-150 laat zien hoe serieus Ford de overstap naar aluminium neemt. De F-150 is namelijk geen showmodel dat kortstondig indruk moet maken op de pers om vervolgens te verdwijnen. Het is de nieuwste incarnatie van de iconische Ford pick-up truck. Het model is al 37 jaar de best verkopende auto in Noord Amerika en het is verantwoordelijk voor veertig procent van Fords jaarlijkse winst. Tot nu toe gebruikten autofabrikanten aluminium enkel voor specifieke onderdelen, zoals het dak of de motorkap. De kern van een wagen bestond altijd nog uit staal. In dat opzicht is de nieuwe F-150 revolutionair. Het is de eerste auto waarbij aluminium, staal heeft vervangen als belangrijkste component. Het toenemende aluminiumverbruik heeft ook invloed op de recycling. Autofabrikanten krijgen te maken met steeds strengere milieuregels. Europa’s luxe automerken zoals BMW, Jaguar en Land Rover gebruiken aluminium om zich te kunnen houden aan nieuwe regels rondom brandstofverbruik en langzamerhand gaat de milieu-impact van het productieproces ook een rol spelen.


Fabrikanten moeten rekening gaan houden met “embedded carbon.” Oftewel, de CO2 die is vrijgekomen bij de productie van alle onderdelen. Dit dwingt autofabrikanten om zich in te zetten voor aluminium recycling. Ze hebben het lichtgewicht materiaal nodig om hun auto’s zuinig genoeg te maken voor het nieuwe reglement rondom brandstofverbruik. Tegelijkertijd mogen ze niet teveel primair geproduceerd aluminium gebruiken. Want hoewel alle metaalproductie energie-intensief is vormt het energieverbruik bij de productie van aluminium een klasse apart. Om zich aan beide nieuwe reglementen te houden moéten autofabrikanten wel gerecycled aluminium gebruiken.  Nauwere samenwerking tussen recyclers en fabrikanten is het gevolg. We kijken nogmaals naar Novelis. Terwijl ze geen succes hebben met de verkoop van Evercan aan bedrijven als Coca Cola of Ab Inbev, werden ze zelf laatst benaderd door Ford. Bij Novelis merkte men al dat Ford een steeds grotere klant werd, maar nu is de autofabrikant ook een leverancier geworden. Aluminium onderdelen uit oude Fords gaan nu naar recyclingcentra van Novelis die er nieuw plaatwerk van maken dat regelrecht terug gaat naar Ford.  Volgens de CEO van Novelis, Phil Martens, is het een historische ontwikkeling. Hij was altijd gewend dat zijn bedrijf het voortouw moest nemen. In de voedsel- en (fris)drankindustrie is dat nog steeds zo, maar in de automobielindustrie is er een omslagpunt bereikt. Daar is het Ford dat Novelis mee trekt.  




Afbeelding 4 - Aluminiumgebruik in auto’s sinds 1975.
 

Staal slaat terug

Toch is niet iedereen even optimistisch over de toekomst van aluminium in de automobielindustrie. Terwijl Ford duidelijk kiest voor aluminium keert Volkswagen het materiaal juist de rug toe. In 2013 kondigde het concern aan dat het alle aluminium onderdelen op haar auto’s inruilt voor nano staal. Nano staal is volgens velen een beter materiaal voor de toekomst dan aluminium. Het deelt veel eigenschappen met gewoon staal. Zo is het sterk, het is goedkoop en het is even gemakkelijk te bewerken. Daar komt bij dat het nauwelijks duurder is. Verder is het even goed te recyclen  als aluminium en bijna even licht. Vooralsnog bestaat er maar één nadeel: slechts een handvol fabrikanten produceert nano staal en binnen de automobielindustrie is de vraag naar lichtgewicht materiaal zo groot dat deze fabrikanten daarin niet kunnen voorzien. Op de middellange termijn zal het gebruik van (gerecycled) aluminium dus gestaag toe blijven nemen.