Damen Shipyards wil meer greep op donaties, transacties, klanten en geldstromen

Er zijn saaiere banen denkbaar dan die van Jasper van der Meer. Sinds een jaar moet hij als compliance officer van Damen Shipyards Group de risico's op uitglijers en wetsovertredingen weg zien te nemen. In januari 2017 viel de fiscale opsporingsdienst Fiod binnen op het hoofdkantoor in Gorinchem. Nog altijd is dit onderzoek naar mogelijke corruptie niet afgerond.

(Bron: FD - Tjabel Daling & Job Woudt )

Een jaar daarvoor sloot de Wereldbank de onderneming tijdelijk uit van orders wegens een fraudekwestie. Ook nam Damen in 2015 afscheid van een tussenpersoon in Indonesië, omdat de scheepsbouwer niet langer voor deze man kon instaan. Deze zomer presenteerde Damen Shipyards zijn 'social responsibility report'. Het is een verslag waarin het familieconcern (omzet €1,6 mrd, 12.000 medewerkers) voor het eerst expliciet stilstaat bij thema's als ethisch zakendoen. 'De noodzaak om te communiceren over wie we zijn en hoe we in het leven staan, was hier nooit zo geweest', verklaart Van der Meer de reden waarom de grootste scheepsbouwer van Nederland eerder de publiciteit meed over dit onderwerp.
 

Catastrofale fouten

Als Compliance Officer moet Van der Meer, die jarenlang in deze functie werkzaam was in de financiële sector, toezien op naleving van wet- en regelgeving – en nieuwe blunders helpen voorkomen. Fouten kunnen catastrofaal zijn, zoals omkoping, de verkoop van schepen aan 'schurkenstaten' of het meewerken aan witwassen. 'Mijn aanpak is meer die van een boa constrictor dan van een bok die op de haverkist springt', zegt hij over zijn eigen rol. De boa constrictor werkt volgens de weg van de geleidelijkheid. Zo moet Damen meer en meer grip krijgen op donaties, op transacties, op nevenfuncties, op toeleveranciers, op klanten, tussenpersonen, geldstromen en IT-systemen.
 

Stroomversnelling

De sanctie die voortkwam uit de schikking met de Wereldbank drie jaar geleden heeft de compliance-functie bij Damen in een stroomversnelling gebracht, erkent Van der Meer. Aanvankelijk werd het bedrijf 36 maanden uitgesloten van orders met een financiering via de Wereldbank, later werd de straf gehalveerd, ook omdat het concern zijn medewerking aan het onderzoek verleende. Onomwonden stelde de Wereldbank destijds dat Damen zich in Sierra Leone schuldig had gemaakt aan frauduleus handelen. In het verplichte papierwerk verzuimde de onderneming te melden dat er met een tussenpersoon werd gewerkt om de order voor een visserij-inspectieschip binnen te halen.
 

Onjuiste informatie

Van der Meer voelt zich geroepen de sanctie nader te duiden. 'Fraude is te interpreteren als het geven van onjuiste informatie. De Wereldbank spreekt zich er niet over uit of dat willens en wetens is. Het naakte feit is voldoende. Maar de Wereldbank zou de straf nooit naar achttien maanden hebben teruggebracht als ze maar het minste vermoeden had dat er in enige mate iets van corruptie bij zou zitten.' Na de Wereldbank-sanctie ontdekte Damen vervolgens dat het concern in de communicatie met kredietverzekeraar Atradius tien formulieren niet goed had ingevuld. Ook dit genereerde de nodige publiciteit. 'Als je proces niet op orde is, dan is het niet op orde. Dan ga je in een flow zitten die niet goed is', stelt Van der Meer. 'Ik heb in een restaurant gewerkt waar de eigenaar drie maal over dezelfde trap is gevallen op één avond. Als het er insluipt, dan zit het erin.'
 

Bagatelliseert hij de zaak niet door met de restauranteigenaar op de proppen te komen? 'Nee, we praten dit niet goed. We hebben dit serieus genomen en zijn altijd zeer ruiterlijk geweest in onze erkenning dat dit een serieuze aangelegenheid is en dat dit niet mag. We hebben maatregelen genomen en ingegrepen en ook aan andere partijen gemeld. Je moet je processen gewoon op orde hebben. Punt.'
 

Audits


Een tussenpersoon niet melden, weegt zwaar. Want deze 'agenten', zoals ze ook wel worden genoemd, vormen een risicocategorie, zeker in landen die in het nieuws komen wegens omkoperij. Van der Meer: 'Er komt hier geen agent de deur in zonder dat we een screening hebben gedaan, het dossier hebben gezien en beoordeeld en erover hebben geadviseerd. Elk contract is in mijn bezit, elke factuur wordt bekeken door mijn afdeling.'
 

Het afgelopen jaar rondde Damen drie controles af bij agenten uit het eigen netwerk, zonder dat dit gevolgen had zoals destijds in Indonesië. Een concreet vermoeden van malversaties was er overigens niet. 'Deze audits worden automatisch getriggerd. Er kan een financiële trigger zijn bij een X bedrag, het kan ook te maken hebben met type klant of land waar de agent zit. Dan doen we standaard een audit.'
 

Fiod-onderzoek

Wat Van der Meer niet in de hand heeft, zijn de uitkomsten van het Fiod-onderzoek. 'Hoe eerder dit is afgelopen, hoe beter', zegt hij. Tot die tijd hangt de nu al bijna drie jaar oude verdenking van corruptie boven het hoofd.
 

Damen stelt zich op het standpunt dat het concern volledig meewerkt aan het onderzoek. Maar opsporingsdienst Fiod zou meer gegevens willen gebruiken, die advocaten met een beroep op het verschoningsrecht nu voor zichzelf houden.
 

Het gaat volgens Van der Meer vooral om informatie waarbij andere partijen, zoals (ex-)medewerkers, toeleveranciers of klanten eveneens een belang kunnen hebben om die voor zichzelf te houden. Intussen is correspondentie van 'vele tientallen' juristen zo betrokken geraakt bij dit onderzoek, niet alleen die van Damen zelf. 'Een advocaat van een medewerker kan bijvoorbeeld zeggen: dat personeelsdossier, daarmee heeft u niets te maken.'
 

Maar wekt Damen zo niet de indruk zaken te willen verdoezelen? 'De Fiod wil kennelijk altijd meer. Ik snap hun neiging wel', vervolgt Van der Meer. 'Maar het verschoningsrecht is gemaakt om belangen van derden te beschermen. Dat heeft een reden. Anders kom je in praktijken terecht die in andere landen gelden waar het minder prettig leven is.'