Evenement over 3D metaalprinten in de maritieme sector
Eind maart organiseerde het District Zuid-Holland van Koninklijke Metaalunie samen met de Kamer van Koophandel een seminar over 3D printen in de maritieme sector. WAAM, oftewel Wire Arc Additive Manufacturing, was één van de onderwerpen die daar aan de orde kwamen. Plaats van handeling was RAMLAB dat gevestigd is in RDM Makerspace op het terrein van de voormalige Rotterdamsche Droogdok Maatschappij. Ruim 30 deelnemers waren getuige van een drietal presentaties én een rondleiding door RAMLAB waar WAAM in de praktijk wordt toegepast.
Wim de Grood
Regiosecretaris Marie-Clare van Doremalen van Koninklijke Metaalunie vertelt over het hoe en waarom van deze bijeenkomst. “Wij organiseren zo’n drie tot vier keer per jaar een Industriekring bijeenkomst. We behandelen dan een bepaald actueel onderwerp met als doel dat de deelnemende ondernemers zich daarvan meer bewust worden. Zo hebben we het onlangs bijvoorbeeld gehad over cyber criminaliteit, iets wat momenteel (helaas) zeer actueel is. Uiteraard organiseren wij dergelijke bijeenkomsten voor onze leden, maar omdat wij dit samen doen met de Kamer van Koophandel zijn andere bedrijven die niet aangesloten zijn bij Koninklijke Metaalunie ook welkom.”
Behalve (metaal gerelateerde) bedrijven uit Zuid-Holland zijn bedrijven uit andere regio’s ook welkom. Omdat 3D printing nog niet uitontwikkeld is heeft men gekozen om dit onderwerp voor de tweede keer op de agenda te zetten om zo te informeren over de laatste stand van zaken. Marie-Clare van Doremalen was heel tevreden over het verloop van de bijeenkomst, ook omdat er tijdens en erna veel vragen loskwamen bij de deelnemers.
RDM Makerspace
De regio Rotterdam kent vele professionals en hobbyisten die dingen ontwerpen en maken en zich hierbij graag omringen met mensen die dezelfde interesses en complementaire vaardigheden hebben. RDM Makerspace realiseert dit door iedereen toegang te bieden tot de faciliteiten en de machines tegen een lage prijs. Daarnaast worden ook cursussen, programmering en services aangeboden voor zowel leden als niet-leden van RDM Makerspace. Zo ontketent RDM Makerspace de creatieve slagkracht om de mogelijkheden van de derde industriële revolutie te omarmen.
RAMLAB
RAMLAB is in 2016 ontstaan op initiatief van Port of Rotterdam, InnovationQuarter en RDM Makerspace. RAMLAB maakt gecertificeerde metalen onderdelen op afroep door middel van Additive Manufacturing (AM) en doet dat in samenwerking met een aantal gerenommeerde partners op het gebied van hard- en software (Valk Welding voor de robotlasser respectievelijk Autodesk voor CAD/CAM software en IBM voor de ontwikkeling van big data/IoT oplossingen om de kwaliteit van het lasproces te monitoren) en wordt daarbij ondersteund door partners op het gebied van certificering van het AM proces (onder andere Lloyd’s Register). In zijn presentatie zei Vincent Wegener, mede oprichter van RDM Makerspace en managing director van RAMLAB, dat conventionele productiemethoden diverse keerzijdes hebben. Daarbij doelde hij op de meerdere stappen die nodig zijn om tot één onderdeel te komen waardoor lange levertijden ontstaan omdat er series geproduceerd moet worden. Bovendien krijgt men te maken met kosten voor opslag en het risico van ‘winkeldochters’. Het alternatief is volgens hem productie van metalen onderdelen op afroep. Hierbij maakt RAMLAB gebruik van Wire Arc Additive Manufacturing, afgekort WAAM. In feite is dit een vorm van robotlassen waarbij gebruik gemaakt wordt van draad. Voordeel is, dat met dit proces ook grote onderdelen gemaakt kunnen worden, terwijl draad bovendien stukken goedkoper is dan poeders. Wat producten betreft moet je bijvoorbeeld denken aan (grote) scheepsschroeven. Het productieproces bij RAMLAB is nu volop in ontwikkeling. Dit jaar krijgen microstructuren de aandacht en wordt de software verder ontwikkeld. Uiteindelijk moet dit leiden tot de totstandkoming van een product door middel van één druk op de knop. De verwachting is dat de echte productie over drie tot vier jaar een feit zal zijn. De voordelen van WAAM zijn tijdwinst en het feit, dat alternatieve geometrieën mogelijk zijn. Op termijn behoort ook ‘multimetal’ tot de mogelijkheden.
Wire Arc Additive Manufacturing (WAAM)
Marcel Hermans, assistent professor materiaalkunde aan de TU/Delft, ging in zijn presentatie in op het fenomeen WAAM. Hij stelde, dat lassen en additive manufacturing met elkaar te vergelijken zijn: het product wordt in beide gevallen opgebouwd. Maar eerst ging hij in op de diverse technieken van AM zoals Selective Laser Sintering en Selective Laser Melting. Deze vormen van AM hebben met elkaar gemeen dat in beide processen gebruik gemaakt wordt van poeders. Bij zowel SLS als SLM wordt het product opgebouwd in dunne laagjes, hetgeen verklaart dat het opbouwen zo lang duurt. Bij AM processen waar gebruik gemaakt wordt van draad, zoals bij WAAM, zijn de snelheden van het opbouwen hoger. Ook kan men met deze methode grotere producten bouwen. RAMLAB maakt gebruik van dit proces. Marcel Hermans stelde, dat er aan de diverse methodes van AM nog wel het een en ander te verbeteren valt, te meer ook omdat nog niet alles onder controle is. Bij toepassing van AM gebeurt er namelijk wat met het materiaal: de eigenschappen kunnen veranderen. Veel onderzoek (onder andere door TU/Delft) is daarom noodzakelijk.
3D printen van titanium componenten met behulp van titaandraad
In het eerste deel van zijn presentatie ging Ko Buijs van Innomet b.v. en schrijver/presentator van de roestvast staal cursus Leama.nl van ALURVS.nl in op het fenomeen Rapid Plasma Deposition (RPD). Hierbij wordt met behulp van afsmeltend draad in een argon atmosfeer het metaal op een basisplaat van hetzelfde metaal neergeslagen. Hiervoor wordt vooral titaan graad 5 gebruikt. Voordeel is, dat er veel minder verspaand wordt. Bovendien hoeft men geen dure poeders te gebruiken. Wel vergt dit proces meer nabewerking dan wanneer er met Select Laser melting (SLM) gewerkt wordt. Maar daar staat tegenover dat de “time to market’ met 75% wordt ingekort en de kostenreductie 50 tot 75% bedraagt. Deze techniek is vooral voor titanium onderdelen in de luchtvaart, offshore, implantaten, jachten en de autosport geschikt. In de nabije toekomst gaan er beperkingen komen in de Europese Unie ten aanzien van de hoeveelheid spanen die men mag genereren, dit in verband met de milieubelasting. Als voorbeeld noemt Ko Buijs de luchtvaartsector waar tot 90% wordt verspaand. Een Airbus 380 bijvoorbeeld bevat 14 ton titanium parts. Maar men start echter met 140 ton massief titanium. Dus ieder vliegtuig genereert zo’n 126 ton metaalspanen. Recycling daarvan is zeer milieubelastend. Het hersmolten materiaal wordt daarom ‘gedowncycled’.
Een andere techniek die Ko Buijs aanstipte was Electro Beam Additive Manufacturing (EBAM). Deze vorm van AM vindt plaats in een hoog vacuüm. Na het gereedkomen van Ti-5Gr componenten worden deze gegloeid. De maximale bouwruimte bij deze methode bedraagt 5790 x 1220 x 1220 mm. Zo gaat Airbus binnenkort werken met een werkenveloppe van 1778 x 1194 x 1600 mm. Ko Buijs sloot dit gedeelte van zijn presentatie af met zijn verwachting dat 3D Layer Technologie door deze nieuwe technologieën en de maatregelen om metaalspanen drastisch te gaan verminderen een hoge vlucht zullen gaan nemen. Verder zal 3D opbouwen deels steeds meer het gieten en smeden gaan vervangen. Men heeft immers geen residuen, veel minder vervuiling, werkt het onbemand en kan men iedere gewenste geometrie zowel in- als uitwendig realiseren. Ook zijn er geen gietmodellen of matrijzen meer nodig en gebeuren modificaties in een handomdraai.
@Leama.nl: om roestvast staal kennis online te vergaren
Vervolgens ging Ko Buijs in op de online cursus roestvast staal van @Leama.nl. Leama staat voor learning materials. Deze cursus bestaat uit acht modules van elk circa 50 minuten en kan op ieder gewenst moment gevolgd worden. De modules zijn:
1. RVS Basisbegrippen
2. RVS Karakteristieken
3. Soorten roestvast staal
4. Normen, beproevingen, etcetera
5. Corrosie deel 1
6. Corrosie deel 2
7. Lassen van roestvast staal
8. Oppervlakte behandelingen
Deze modules zijn ook los van elkaar te volgen. De cursus is ontstaan uit het platform van ALURVS.nl, al ruim 32 jaar de uitgever van vakinformatie over roestvast staal en aluminium. Deze cursus is ontwikkeld in samenwerking met Ko Buijs, een gerenommeerde metaalkundige. De cursus wordt ondersteund door OOM (Opleiding Ontwikkeling Metaalbewerking) met een tegemoetkoming in de kosten voor werknemers van de bij OOM aangesloten bedrijven. Na het goed beantwoorden van de vragen aan het einde van een module krijgt de deelnemer een certificaat. Binnenkort gaat een zelfde cursus voor aluminium de lucht in en in een later stadium zal ook de cursus staal volgen. n
Regiosecretaris Koninklijke Metaalunie volgt module Leama.nl
Marie-Claire van Doremalen van Koninklijke Metaalunie legt uit waarom zij de eerste module van de roestvast staal cursus @Leama.nl heeft gevolgd: “Ik was bij een presentatie van de cursus en kreeg daar de code en toen vond ik het ook gewoon leuk. Bovendien werk ik voor bedrijven in de metaal. Ik kreeg het idee dat zo’n cursus ook goed bruikbaar is in het onderwijs, omdat er een tekort is aan techniek docenten. Dit is een ideale manier om kennis over te dragen.” Maar ook voor de branche is de cursus van belang: “Je ziet, dat er steeds minder deskundigen zijn en toch wil iedereen scholing. Probleem is echter hoe men daar tijd voor wil en kan vrijmaken. Met deze modulaire cursus kun je zelf bepalen wanneer je achter je computer gaat zitten. Hier zit echter wel een gevaar in: je moet het wel doen! Maar een bedrijf kan ook zeggen: ‘vrijdagmiddag om drie uur gaan we het met z’n allen een uurtje doen.’ Aan het onderwijs heb ik aangegeven dat ze moeten kijken of die cursus, weliswaar in aangepaste vorm, bruikbaar is.” Volgens Marie-Claire van Doremalen wordt de cursus per module moeilijker. “Dan is begeleiding van een docent wel heel belangrijk.” Inmiddels wordt er gewerkt aan cursussen voor andere metaalsoorten (de cursus voor aluminium is zo goed als klaar) en is men bezig om de cursussen geschikt te maken voor het mbo en hbo.
www.leama.nl