Speciale oppervlakteafwerking van roestvast staal plaat
De oppervlakteafwerking van een stuk roestvast-staalplaat, zoals dat wordt gefabriceerd of geleverd door een staalfabriek of leverancier, is in het algemeen het eindresultaat van een bewerking om het product in deze vorm te krijgen. De resulterende afwerking is de gewalste, ongepolijste afwerking, die hetzij mat hetzij glanzend is. Er zijn verscheidene walsbehandelingen ontwikkeld met een esthetisch oogmerk. Ze voegen textuur toe of bootsen andere afwerkingen na, zoals bijvoorbeeld een polijst- of slijpafwerking. Opvolgende bewerkingen, zoals slijpen, polijsten, stralen, kleuren en etsen kunnen worden toegepast om een breed scala aan speciale afwerkingen te creëren.
A.J. Schornagel
Oppervlakteafwerking vormt een belangrijke factor voor elke specificatie of inkooporder voor roestvast staal ongeacht het beoogde einddoel. Voor die toepassingen waar uiterlijk van belang is, is de oppervlakteafwerking een ontwerpelement dat moet worden gespecificeerd. De keuze van een afwerking mag nooit worden overgelaten aan de leverancier en de specificatie mag nooit los geformuleerde omschrijvingen bevatten in de trant van ‘type 304 met een geborsteld oppervlak’ of ‘geëmbosseerd oppervlak’. De afwerking moet op juiste wijze worden vastgelegd in hetzij de standaard industriebeschrijving, hetzij door middel van de handelsnaam of een speciale aanduiding.
Gewalste afwerkingen
Gewalste afwerkingen ontstaan als een RVS-coil door een aantal walsrollen wordt geleid. De afwerking van deze walsrollen wordt overgedragen op het oppervlak van de coil. Ze zijn gericht en, wanneer de platen niet in dezelfde oriëntatie ten opzichte van elkaar worden opgesteld, kan er een dambordpatroon ontstaan. Om dit probleem te omzeilen, dient de walsrichting op de achterzijde van het paneel te worden aangegeven. Aankleven van stof en vuil is groter indien de gerichte afwerkingen worden opgesteld met een horizontale korreloriëntatie.
Stempelen
Bij stempelen is een walsrol glad en de ander vertoont textuur. Het proces creërt een licht, verheven, eenzijdig patroon en verstevigt het roestvast staal door middel van deformatieharding. Dit vergroot de kerfslagsterkte, vermindert de diepte van krassen en vaak kan er gebruik worden gemaakt van een lagere plaatdikte. Er bestaan tal van patronen, maar de populairste bootst het uiterlijk na van weefsels zoals linnen. Stempelafwerkingen worden vaak gebruikt voor het exterieur van gebouwen om plaatdikte-eisen te verlagen en voor verbeterde visuele vlakheid. Ze zijn ook populair op plaatsen met intensief verkeer omdat ze minder krasgevoelig zijn en vanwege hun hogere slagvastheid. Andere toepassingen omvatten daken, meubilair, liftpanelen, koelkastdeuren en spatschermen. Stempelen kan worden gecombineerd met elektrochemisch kleuren en verven. Als de verheven gebieden worden gepolijst om kleur te verwijderen, wordt de achtergebleven kleur beschermd tegen schuren en de resulterende afwerking doet het heel goed op plaatsen met druk verkeer.
Embosseren
Embosseren komt overeen met stempelen behalve dat nu beide walsrollen zijn voorzien van verheven in elkaar grijpende patronen. Als de RVS-coil door de rollen wordt geleid, dan wordt er een dieper, tweezijdig patroon gecreëerd. Omdat er meer metaal wordt verplaatst, is er sprake van sterkere deformatieharding en grotere sterktetoename. De patroondiepte bepaalt de toename van de sterkte, de slagvastheid en krasvastheid. Met diepere patronen is het soms mogelijk om tot een aanzienlijke daling van de plaatdikteeisen te komen of om hogere inslagniveaus aan te kunnen. Geëmbosseerde afwerkingen kunnen eveneens worden gecombineerd met kleur.
Gezandstraald uiterlijk
Er bestaan adiagonale gewalste afwerkingen waarmee het uiterlijk van een gezandstraald oppervlak kan worden nagebootst. Deze afwerkingen bieden betere vlakheid en uniformiteit en ze zijn goedkoper dan gezandstraalde plaat of band. Ze worden op dezelfde manier toegepast als gestempelde of reliëf afwerkingen en ze kunnen zowel een- als tweezijdig worden aangebracht. Omdat ze niet die deformatieharding en verheven patronen bezitten als gestempelde en reliëf afwerkingen vallen krassen sterker op. Hun slagvastheid komt overeen met die van andere vlakke afwerkingen. Ze worden gebruikt voor daken, wandpanelen en andere toepassingen, maar ze worden doorgaans niet gebruikt op plaatsen met druk verkeer. Sommige zijn gevoelig voor vingerafdrukken.
Gepolijst uiterlijk
Tal van RVS-producenten hebben walsafwerkingen ontwikkeld die het uiterlijk nabootsen van standaardafwerkingen. Omdat deze afwerkingen op de coil in de fabriek worden aangebracht, zijn ze goedkoper dan gepolijste afwerkingen. Ze kunnen zowel een- als tweezijdig zijn. Hun slagvastheid is dezelfde als die van andere vlakke afwerkingen. Ze verhullen lichte krassen die in dezelfde richting lopen als het polijstpatroon. Reparatie van lichte schade is bij sommige van deze afwerkingen mogelijk.
Gekleurde afwerkingen
Roestvast staal kan worden gekleurd door middel van elektrochemisch kleuren, sputteren, galvaniseren en verven met verf op basis van hars. De krasvastheid, uiterlijk en kleurstabiliteit van deze processen varieert aanzienlijk en dient in ogenschouw te worden genomen bij de selectie. Hoewel sommige van deze processen de corrosieweerstand verbeteren, mag dit niet worden gezien als een vervanging bij het kiezen van een geschikt type roestvast staal voor een bepaald milieu.
Elektrochemisch kleuren
Elektrochemisch kleuren wordt verkregen door de werkstukken onder te dompelen in een hete zuuroplossing en door een elektrische stroom aan te leggen. Hierdoor neemt de dikte van de passieve laag toe, waardoor het de reflectie van het licht verandert en daardoor ook de kleur. Er kan aldus een breed kleurenspectrum worden verkregen, waaronder goud, brons, paars, rood, zwart en groen. De kleur zal niet verbleken en gelijkmatig of gevarieerd worden aangebracht, dit laatste om een soort regenboogeffect te krijgen. Daar de kleur transparant is, is de onderliggende oppervlakteafwerking zichtbaar. Verschillende combinaties van kleur en afwerking zorgen voor unieke effecten. Kleur kan plaatselijk worden verwijderd door middel van etsen, polijsten of graveren. Vingerafdrukken blijven zichtbaar maar kunnen makkelijker worden verwijderd. De kleur kan worden beschadigd door krassen en is dan niet te repareren. Als de kleur op een gestempeld oppervlak wordt aangebracht of op een geëmbosseerd oppervlak en de hogergelegen gebieden worden vervolgens gepolijst, dan blijft de kleur in de diepere delen ongeschonden en wordt beschermd tegen beschadiging.
Gesputterde kleur
Sputteren wordt ook wel aangeduid als plasmadamp depositie (Engels: plasma vapour deposition of kortweg PVD). Het proces brengt een zeer dunne, gekleurde keramische deklaag aan op het staaloppervlak. Er kan een verscheidenheid aan kleuren worden verkregen, waaronder: goud, zwart, blauw, wijnrood, rosegoud, zilvergoud en messing. De kleur is stabiel, zeer gelijkmatig en aanzienlijk krasbestendiger dan elektrochemische kleuren. Hoewel het wordt gebruikt voor agressieve toepassingen zoals deurbeslag, is het van belang om op te merken dat de kleur kan worden beschadigd en dan niet is te repareren. Het patroon van het onderliggende metaaloppervlak is zichtbaar na aanbrengen van de kleur en kleur kan plaatselijk worden verwijderd door middel van etsen en graveren.
Verf
Het verven van roestvast staal is niet anders dan het verven van andere metalen, behalve dat het wordt gedaan om esthetische redenen in plaats van bescherming tegen corrosie. De prestaties van de aangebrachte verflaag bepalen of en wanneer er opnieuw moet worden geverfd. Het metaaloppervlak moet schoon zijn, droog en de verf moet er op kunnen hechten. Grondverf en verf moeten worden gekozen in nauwe samenspraak met een verfleverancier.
Terne, tin en tin/zink deklagen
Ternemetaal (80% lood, 20% tin), tin en zink/tin deklagen worden primair gebruikt voor daken maar ze vinden ook toepassing voor buitenwanden. Ze verweren tot een middelmatige tot donkergrijze tint en ze kunnen door krassen of schuren worden beschadigd. De uiteindelijke kleur is afhankelijk van de bedrijfsomstandigheden. Ze kunnen worden aangebracht op zowel 304 als 316 en ze bieden wat extra bescherming tegen corrosie. Deze deklagen mogen niet worden beschouwd als vervanging voor hogergelegeerd roestvast staal in geval van toepassing in agressievere milieus. Ze kunnen worden overgeschilderd met door de fabrikant aanbevolen grondverven en verven.
Galvaniseren met andere metalen
Roestvast staal kan worden gegalvaniseerd met goud, koperlegeringen en andere metalen. Met koper gegalvaniseerd roestvast staal vindt op beperkte schaal toepassing in dakbedekkingen wanneer de sterkte van roestvast staal en de kleur van koper worden geëist. Goudgalvaniseerlagen zijn zacht en makkelijk te krassen en schuren en daarom wordt er soms een harde beschermlaag over aangebracht, maar hierdoor kan er verkleuring optreden en de beschermlaag kan het na verloop van tijd laten afweten.
Grafische afwerkingen
Etsen
Geëtste patronen worden verkregen door selectieve toepassing van beschermende zuurvaste deklagen op een glad gepolijst oppervlak en etsen met zuur van de onbeschermde delen. De laag kan met de hand worden aangebracht of via zeefdruk of via enige andere methode. De etsing verwijdert een dunne laag roestvast staal, verandert de kleur in mat zilvergrijs en ruwt het oppervlak op. Het etspatroon kan dan blijven zoals het is, maar het kan ook wat glanzender worden gemaakt. De afwerking wordt vaak elektrolytisch gepolijst. Er kunnen zeer bewerkelijke patronen worden verkregen. Er zijn zowel standaard als individuele patronen leverbaar.
Selectief polijsten
Als een gepolijste afwerking selectief wordt bedekt met een beschermende laag en de onbeschermde delen worden verder gepolijst, of gestraald waardoor er een patroon ontstaat, dan is er sprake van selectief polijsten. De beschermende laag kan op dezelfde wijze worden aangebracht als bij etsen. Na de polijstbehandeling wordt de beschermende laag verwijderd. Fijne details behoren tot de mogelijkheden en het verschil in reflectiviteit van de diverse delen van het oppervlak zorgen voor het patroon. Sommige van zulke afwerkingen geven een driedimensionaal effect.
Graveren
Net als andere metalen, kunnen in roestvast staal letters of lijnen worden gegraveerd. Zulke gegraveerde oppervlakken kunnen vervolgens elektrochemisch worden gekleurd of gesputterd, maar het is ook mogelijk om na kleuring te graveren.
Mechanische afwerkingen
Er bestaat een grote verscheidenheid aan zeer verschillende en opmerkelijke afwerkingen die worden verkregen middels een aantal mechanische behandelingen van het oppervlak van roestvast staal. Andere interessante texturen en patronen kunnen worden verkregen door middel van perforeren, breien, weven of lassen van draad en snijden en expanderen van het metaal.
Haarstreep polijsten
Met behulp van schuursponzen kunnen er fijne haarstreepvormige afwerkingen worden verkregen, hoe fijner de krasjes des te glanzender het oppervlak. Kleine, ongewenste krasjes, die ontstaan tijdens gebruik, kunnen worden gerepareerd met schuursponzen van equivalente ruwheid. Toepassingen variëren van decoratieve panelen tot badkamerspiegels.
Engelenhaar
Een zeer fijn, ongericht kraspatroon dat wordt aangebracht met een roestvast-staaldraadwiel wordt wel aangeduid als engelenhaar. De krassen kunnen lang zijn of kort en de afwerking kan worden nagepolijst met de hand of met een CNC-gestuurd gereedschap, dat is geprogrammeerd om de borstel in een multidirectioneel patroon over het metaaloppervlak te bewegen. Engelenhaar is ontworpen om lichte, willekeurig gerichte krassen te verbergen op plaatsen die worden blootgesteld aan druk verkeer. Omdat er aanzienlijke variaties kunnen optreden in kraslengte en andere aspecten van het uiterlijk, zijn controlemonsters belangrijk.
Kunstmatig verouderde afwerkingen
Kunstmatig verouderde afwerkingen bezitten grovere krassen dan engelenhaar en ze worden aangebracht met behulp van een klein schuurwiel of met grove roestvast-staalborstels. Ze kunnen ook met CNC-gestuurd gereedschap worden aangebracht net als bij engelenhaar. Het verkregen patroon verbergt zwaardere willekeurig gerichte krassen op plaatsen met druk verkeer. Ook hier geldt dat er aanzienlijke variaties kunnen optreden in kraslengte en andere aspecten van het uiterlijk, zodat controlemonsters belangrijk zijn.
Wervelpatronen
Net als voor engelenhaar en kunstmatig verouderde afwerkingen, wordt er gebruik gemaakt van schuurwielen of roestvast-staalborstels om wervelpatronen aan te brengen. De wervels kunnen variëren in grootte en ze kunnen hoekig zijn of glad. Het schuurgrit of borstelgrofheid kan worden gevarieerd om verschillende effecten te krijgen. Ze kunnen handmatig of met CNC-gestuurd gereedschap worden aangebracht. Wervelpatronen kunnen worden aangebracht op vlakke en op gekromde en op grote en op kleine oppervlakken. Omdat er een breed scala aan patronen kan worden gecreëerd, is het van belang om te beschikken over controlemonsters. Wervelpatronen verbergen toevallige krassen en ze zijn hoogst decoratief.
Gedraaide patronen
Gedraaide patronen worden aangebracht met CNC-gestuurde apparatuur, die cirkels schuren op een vlak oppervlak dat van tevoren is gepolijst of blankgegloeid tot een spiegelend oppervlak. De cirkels kunnen variëren in grootte, overlap en ze vormen decoratieve patronen. Als de cirkels het gehele oppervlak bedekken, dan zijn ze effectief in het verbergen van ongewenste krassen.
Gritstralen
Roestvast staal kan door middel van stralen met uiteenlopende media worden voorzien van een ongerichte, repareerbare afwerking. De keuze van het straalmiddel bepaalt het uiterlijk. Het is van belang om het oppervlak van te voren en naderhand goed te reinigen en om gebruik te maken van schone straalmiddelen om oppervlakteverontreiniging te voorkomen. Vingerafdrukken kunnen een probleem vormen, met name op wat ruwere oppervlakken waar ze permanent kunnen worden als ze niet direct worden verwijderd. Gritstralen is ideaal voor grote voorwerpen, sculpturen en andere grotere onderdelen. Zelfs met voldoende inklemming en ondersteuning kan het nog voorkomen dat er zich bij dunne vlakke plaat, vervorming ontstaat. Ervaren leveranciers stralen beide zijden en lamineren soms delen op een stijve ondergrond om vervorming tegen te gaan. Als dunne plaat of band wordt gevraagd, kan het soms goedkoper zijn om een gewalste afwerking die gritstralen nabootst te overwegen.
Geweven, gelast en gebreid roestvast-staaldoek
Doek wordt geproduceerd door middel van weven, breien of het aan elkaar lassen van roestvast-staaldraad. Het wordt gebruikt voor veiligheidsschermen, manden, gordijnen, afscheidingen en decoratieve doeleinden. De draaddikte bepaalt het gewicht, flexibiliteit en sterkte van het doek. Weven verschaft de grootste flexibiliteit en kan dienen voor eenvoudige afscheidingen maar ook voor complexere decoratieve patronen. Het percentage open oppervlak, draaddiameter en grootte van de openingen moet worden gespecificeerd.
Uiteengetrokken metaal
Om deze productvorm te maken, worden er op bepaalde plaatsen kerven en sneden gemaakt in het roestvast staal. Als de randen naar buiten worden getrokken, ontstaat er een ruitpatroon. De ruitgrootte en metaaldikte moeten worden gespecificeerd. Koudwalsen kan een vlak oppervlak opleveren, maar deze behandeling moet wel worden gespecificeerd. Het wordt gebruikt voor vloerplaten en gemaasde producten.
Perforeren
Boren, laser- of waterstraalsnijden en ponsen levert geperforeerd roestvast staal. Met laser- en waterstraalsnijden kunnen bewerkelijke, standaardpatronen worden verkregen. Ponsen wordt gewoonlijk gebruikt voor accoustische panelen, decoratieve panelen, schermen en roosters. Er zijn zowel standaard als individuele patronen leverbaar.