De kansen van Europees groen staal

“Groen staal zal waarschijnlijk 30 tot 40% duurder zijn dan gewoon staal, waardoor het niet concurrerend is zonder een instrument zoals de voorgestelde koolstofgrensbelasting (CBAM)”, zei de Duitse minister van Economische Zaken laatst. Maar de kans is groot dat landen buiten de EU de CBAM gaan vergelden. Dat verkleint de overlevingskansen van groen staal uit Europa.

Casper Burgering
Senior Econoom Sustainability Research

Papieren tijger

In maar liefst 12.000 pagina’s beschrijft de Europese Commissie (EC) haar ambities om 55% minder uitstoot van broeikasgassen te realiseren in 2030 ten opzichte van het jaar 1990. Het einddoel is om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Nu alle plannen zo’n beetje ontvouwd zijn, volgt het lange wachten. Het gaat namelijk nog een langdurig proces worden om alles goedgekeurd te krijgen door 27 EU-landen. Elk land heeft zijn eigen belang en dat gaat onderdeel worden van de onderhandelingstafel. Schattingen lopen uiteen, maar deze strijd gaat al-met-al zo’n twee jaar duren.

“Het plan is gedurfd en concreet, maar het ontbreekt aan belangrijke antwoorden op centrale vragen”, aldus Siegfried Russwurm (voorzitter van BDI, de machtige brancheorganisatie voor de industrie van Duitsland). En die centrale vraag is hoe de concurrentie- en innovatiekracht van de Europese industrie gewaarborgd kan worden in de komende jaren met de nieuwe plannen. “Het klimaatplan zal alleen een succes worden en internationale volgers vinden als de industrie wereldwijd concurrerend blijft ondanks de reductie van broeikasgassen.” Daar heeft hij een punt.

Met de vlam in de pijp van staal

We weten allemaal dat bij de productie van staal veel CO2 vrijkomt. In 2020 werd er wereldwijd ruim 1,8 miljard ton staal gemaakt. Elke ton geproduceerd staal resulteert in gemiddeld zo’n 1,9 ton CO2-uitstoot. Dat is dus bijna 3,5 miljard ton CO2. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) is de staalindustrie daarmee verantwoordelijk voor ongeveer 4-5% van de totale wereldwijde CO2-uitstoot. De producenten van staal hebben dus een schone taak voor zich.

Maar het ziet er niet naar uit dat in deze forse uitstoot op korte termijn veel gaat veranderen. De mondiale economie herstelt en de cyclische metaalmarkten bewegen mee. Zo ook de markt voor staal. De productie van staal is tot en met mei dit jaar met 14% op jaarbasis toegenomen. Voor een schonere wereld valt hier dus nog veel te winnen.

Maar ook de staalindustrie staat zonder twijfel achter de klimaatdoelstellingen van Brussel. De drang naar minder uitstoot van broeikasgassen is voor de producenten van staal echter een grote uitdaging. In Europa wacht de sector in ieder geval minder gratis uitstootrechten binnen afzienbare tijd, een versnelling in de mindering van uitstoot van broeikasgassen en dus meer investeringen in schonere technieken. Daarmee zijn de zorgen in de sector met het ‘Fit for 55’-pakket toegenomen.

Het tempo in de reductie van de broeikasgassen in de staalindustrie is tergend traag. Koolstofbeprijzing (via het EU-ETS emissiehandelssysteem) moet het verschil maken. Maar een hogere CO2-prijs en een geleidelijke afbouw van de gratis emissierechten zet druk op de marges. Dat maakt investeren in nieuwe duurzame technologieën vervolgens lastiger. Het enige wat het concurrentievoordeel van Europees staal overeind houdt is dan de CBAM. Nu maar hopen dat de buitenlandse vergeldingsmaatregelen mild blijven.

Deze column heeft op 26 juli in de Financiele Telegraaf gestaan onder de titel ‘de kansen van Europees groen staal’