Blog Frans Vos - Veilig vakantievertier

Uitjes naar wervelende pretparken, avontuurlijke speeltuinen en prachtige fietstochten zijn slechts enkele ingrediënten van vele weken vakantieplezier. En wellicht pikt u ook enkele spetterende openluchtconcerten en buurtfeesten mee? Het zijn heerlijke vooruitzichten naar een zomer vol ontspannend vertier.

Door: © Frans Vos, General Manager - Materials Consult bv

U bent er daarbij van overtuigd dat uw kroost en uzelf van al dat heerlijks gaan genieten in de meest veilige omstandigheden, en dat is inderdaad het minste wat u van alle betrokkenen in de entertainmentsector mag verwachten. Accidenten zoals met de achtbaan in het Zweedse Gröna Lund pretpark of het scheurincident met een pyloon van een rollercoaster in het Amerikaanse Carowinds-park – waarbij er blijkbaar eerst de alertheid van een bezoeker nodig was om de ernst van de situatie op te merken – tonen echter aan dat er, ondanks alle voorzorgen die nu al worden genomen, nog extra inspanningen nodig zijn om de veiligheid van de bezoekers en het bedienend personeel van pretparkattracties en van vele andere constructies in de entertainmentsector te garanderen. Dat geldt voor alle fasen van de totstandkoming en instandhouding van de installaties. Nog voor er ook maar één spadesteek wordt gezet en een profiel wordt gelast, is er de omgevingsanalyse (Hoe stabiel is de ondergrond? Staan er installaties in de buurt die trillingen veroorzaken? Is er sprake van een maritiem milieu dat een extra uitdaging met zich mee brengt wat betreft corrosiepreventie?), gevolgd door het geïntegreerde proces van materiaalselectie, ontwerp en validatie.


De constructiefase met zijn tussentijdse inspecties (bijvoorbeeld van de basismaterialen, van de gelaste deelconstructies, tijdens verfwerkzaamheden enz.) en de eindinspectie zijn cruciaal om al van bij de eerste testrit de veiligheid te garanderen. En uiteraard zijn er dan nog de inspecties die tijdens gebruik moeten gebeuren. De uitbaters van het Amerikaanse Carowinds-park schijnen wel te beweren dat er ‘dagelijks’ inspecties gebeuren, maar als ik de omvang van die scheur zie, durf ik toch te betwijfelen dat die scheur plots en out of the blue is tot stand gekomen. De regels van de objectiviteit in acht nemend, is speculeren echter uit den boze en moeten we de officiële onderzoeksresultaten afwachten alvorens tot conclusies over technische aansprakelijkheid te komen. Dat het bij dergelijke incidenten quasi steeds achtbanen zijn die de mainstream media halen en zo de publieke opinie beroeren, hoeft niet te verwonderen. Achtbanen ogen spectaculair, de met durfallen geladen karretjes storten van hoge hoogte naar beneden en klieven het luchtruim langsheen bochten en soms ook loop- of schroefsgewijs ondersteboven, en ondertussen is er ook het turbulente gezoef en gesuis in de oren. Ideale voeding voor mediageruis. Maar ook minder spectaculair ogende entertainmentattributen verdienen evenveel aandacht voor kwaliteit en veiligheid als hun meer kronkelige soortgenoten. Enkele voorbeelden uit mijn dagelijkse praktijk:


 

• Een ritje op een reuzenrad dat nog spectaculairder oogt dan de London Eye? Dat is een plan waar al hard aan werd gerekend, getekend en gebouwd. Dat bouwen heeft zich vooralsnog echter beperkt tot een prototype van de immense gondels. Het prototype had louter tot doel om een beeld te bekomen van het uitzicht en van de elektromechanische functionering van de gondels, maar was nog niet volledig uitgevoerd in de materialen waarin de uiteindelijke gondels zouden worden gefabriceerd. Het reuzenrad zou immers worden geplaatst in een soms winderige, maritieme wereldstad waar extreme temperaturen (in laagte en in hoogte) geen uitzonderingen zijn. Hoewel de draaisnelheid van het rad en de gondels zeer traag zou zijn om zo de reizigers voldoende lang van het spectaculaire uitzicht te laten genieten (PS voor de techneuten onder u: De gondels werden op zich via elektromotoren op horizontale positie gehouden opdat ze niet zouden heen-en-weer wiegen), zouden de mechanische trillingen en de corrosierisico’s immers enorm zijn, waardoor het van een materiaalkundig specialist gespeende ontwerpteam nog enkele vragen over de materiaalselectie had. Op basis van informatie met betrekking tot de omgevingsomstandigheden, het ontwerpdossier en een bezichtiging van het prototype werden de materiaalkeuzes voor de verschillende gondelcomponenten geïnventariseerd en besproken met het ontwerpteam. Het ontwerpteam had daarbij vooraf aangegeven over welke componenten zij nog twijfelden wat betreft materiaalkeuze, maar tijdens het overleg bleek al snel dat ook de materiaalkeuze voor enkele andere componenten een bijsturing behoefde. Maritieme omstandigheden en galvanische koppeling zijn vanuit corrosiestandpunt nu eenmaal duivelse ondingen. En waar en wanneer u dan eens een rondreisje op dat reuzenrad kan boeken? De vraag is vooral of het er ooit zal komen, want ook hier kwamen loze investeringsbeloftes en politiek gekrakeel roet in het eten gooien.
  
  
  
  © Frans Vos
  
   
• Een spectaculaire museumingang die de glaspiramide van het Parijse Louvre tot het niets zou doen verbleken, of bij voorkeur zelfs het volledige museum dat qua ontwerp spectaculairder zou ogen dan eender welk ander museum ter wereld, dat was de droom van een gegoede familie ergens wonend op onze globe. Het ontwerp bestond uit een gigantische hoeveelheid gelaste stalen knooppunten waaraan evenzeer gigantische gelamineerd houten balken zouden worden bevestigd om zo te komen tot één enorme overdekte ruimte. Pittig detail: Omzeggens geen enkele van die knooppunten was identiek, wat van de constructie een heel complex geheel maakte. Op het computerscherm leek het allemaal realistisch en prachtig, totdat een lid van het ontwerpteam ‘had horen waaien’ dat het door het ontwerpteam gekozen staaltype misschien toch niet zo verstandig was in de gegeven omstandigheden. Alhoewel een groot deel van de balkenconstructie zich in de binnenruimte zou bevinden, overdekte een beperkt gedeelte immers ook de imposante buitenallee richting ingang. Warm, zelfs heet is de reactie als je de meeste mensen naar het klimaat in de betreffende regio vraagt. 40°C is er inderdaad geen uitzondering. Wat daarbij door gematigd-klimaat-bewoners zoals Nederlanders en Belgen wel eens uit het oog wordt verloren, is dat het in die warm-hete regio’s ook wel eens afkoelt, namelijk elke nacht. Als je dan een museum wilt neerplanten vlak bij zee gaat de nachtelijke koelte ook gepaard gaan met een hoge mate aan condensatie, waarbij de wind ook nog eens zouten met zich meebrengt die samen met het condens op de aan de buitenomgeving blootgestelde stalen knooppunten neerslaan. Condensatie die overdag geleidelijk terug uitdampt, daarbij hoog geconcentreerde zouten achterlatend, is een ideale mix om menig staalsoort corrosief aan te vallen. Daarmee is in de betreffende stad de geseling van de buitenstructuren echter nog niet gedaan. In een woestijnland zijn zand en wind immers ook vaste ingrediënten van de materiaalkundige uitdagingen. Samen leiden zand en wind tot erosieve omstandigheden, nog zo een mix die weinig staalsoorten goed kunnen verdragen. Het oorspronkelijke, door het ontwerpteam gekozen staaltype was inderdaad allesbehalve geschikt voor die buitenomgeving en ook maatregelen zoals het voorzien van een verfsysteem en/of drainagemogelijkheden voor het ’s nachts condenserende vocht waren geen optie gezien de enorme complexiteit van de constructie met al zijn verschillende stalen knooppunten. Uiteindelijk is er wel een museum gerealiseerd dat deels door de golven wordt gestreeld, maar de constructie is heel wat eenvoudiger en qua materiaalkeuze en corrosiepreventie doordachter geworden.
  
   

• De zomer puilt uit van muziekfestivals allerhande. Podiumbouwers wrijven zich in de handen, maar staan ook voor de uitdaging om alsmaar te vernieuwen, grotere en/of complexere podia en nog meer tot de verbeelding sprekende decors te bouwen. Innovatie betekent daarbij ook de ontwikkeling van nieuwe montagesystemen die toelaten om die grotere, ingewikkeldere stages op te richten en tegelijk nog meer lichteffecten en meer (surround) sound in de trusses te hangen. Uiteraard moet dat alles van de nodige verankering en valbeveiliging worden voorzien, opdat op al die muziekfestivals alles veilig zou verlopen voor de bezoekers, de artiesten, hun crew en alle festivalmedewerkers. Nieuwe montagesystemen die toelaten om grotere overspanningen te bouwen en meer gewicht aan de overspanningen te hangen, betekent ook dat moet worden geïnnoveerd wat betreft de montage- en veiligheidspennen. Moeten we meer pennen plaatsen en/of moeten we grotere pennen maken? Misschien moeten ze wel uit een ander, sterker materiaal worden vervaardigd en als we met dat nieuwe materiaal tegelijk ook aan gewichtsbesparing kunnen doen, is dat helemaal mooi meegenomen. Het personeel dat podia bouwt, mag dan nog uit stevig hout zijn gesneden, de belasting van menige spier is aanzienlijk en elke wijziging die de ergonomie ten goede komt, kan alleen maar gunstig zijn voor de gezondheid van het personeel. Die montage- en veiligheidspennen mogen er dan wel eenvoudig uit zien, maar hun materiaalselectie en het opstellen van hun testprogramma is een veel complexere uitdaging dan dat de festivalbezoekers beseffen.
  
   

• Een snuisterende fietstocht langsheen kleurrijke bloemenvelden, statige bomen en groene weiden kunnen menig hart bekoren. De fiets even wat oppoetsen, nakijken of alle mechaniek en licht nog goed functioneren, desnoods nog herstellen en wat bijsmeren en ons ros staat klaar voor onvermoede ontdekkingstochten. Sportieve kleren aan, geschikt schoeisel aan uw voeten en zet die helm op (Zet ’m op!!!) en u kan de pedalen gaan beroeren.  Uw voorbereidingen lijken te lonen en u geniet volop van alle natuurvariatie, uw longen vullen zich gul met verse lucht en uw hongertje komt aan zijn trekken op dat terras met vergezicht. Hup, terug de fiets op, u nestelt zich op het zadel, het pedaleren start en éénmaal de vaart er weer goed in zit… valt u onverhoeds het fietspad tegemoet. Gelukkig bent uzelf niet al te gehavend (mee dankzij die helm), u staat recht en verbouwereerd staat u naar uw gebroken zadelpen of, erger nog, uw gescheurde fietskader te gapen. Dat laatste is wat overdreven, zegt u? Herlees dan nog eens het blog ‘Details fietsen ‘m erin’. Materiaalfouten zijn zelden zichtbaar als u uw fiets poetst en inspecteert. Veelal komen zij pas bij een schade-analyse aan het licht.
  
  
  © Materials Consult
   

• Leve tuinfeesten met springkasten! Terwijl uw kroost zich al springend, huppelend en rollend amuseert, kan u rustig een glaasje drinken en wat bijbabbelen, althans zolang u niet door de in het spel opgaande kinderstemmen wordt overkrijst. In tegenstelling tot wat velen denken, zijn zo’n springkastelen niet volledig van kunststof gemaakt, maar wel van ‘vezelversterkte’ kunststofsheets. Vergelijk het gerust met een carbonfiets waarin carbonvezels het grootste gedeelte van de sterkte en taaiheid bepalen. Bij springkastelen zijn het dan wel geen carbonvezels, maar de achterliggende versterkende/vertaaiende principes zijn gelijkaardig. Een verhuurder van springkastelen sprong op een gegeven ogenblik eens binnen omdat hij een gescheurde zone van zijn meest favoriete kasteel had moeten laten vervangen. In opgeblazen, maar onbesprongen toestand bleek het kasteel in de herstelde zone echter een vervorming te vertonen die bovendien gemakkelijker in te duwen was dan de zones met het oorspronkelijke materiaal. Als je een burcht tegen scheuren – de vijand van het springkasteel – wil verdedigen, moet je de burcht verstevigen en niet verzwakken, maar zo hadden de mensen van het herstelambacht dat blijkbaar niet begrepen. De verhuurder had bij de hersteller enkele repen van het herstelmateriaal opgevraagd en samen met enkele repen van het oorspronkelijke materiaal meegebracht en vroeg of ik een testprogramma kon opstellen en uitvoeren om het originele en herstelmateriaal qua sterkte, elastisch gedrag en samenstelling te vergelijken. Het verdict: De springkastelenverhuurder had gelijk. Het herstelmateriaal was minder sterk en vertoonde een minder dichte vezelstructuur, hetgeen mee de vervorming kon verklaren. Ik schrijf ‘mee’, want een hersteld iets is geen origineel. Mogelijk had ook de herstelwijze een rol gespeeld. Maar alleszins was het duidelijk dat het materiaal dat werd gebruikt voor de herstelling van een mindere sterkteklasse was dan het materiaal waaruit het springkasteel oorspronkelijk was gemaakt. Maar eind goed, al goed. Na nog een extra herstelling/versteviging en de obligate lektest kon de goedbedoelde, speelse invasie van de burcht opnieuw beginnen.
  
  

            bron: istock, Kali9


En zo wordt dit verhaal van materiaalkundig entertainment hopelijk de start van meer aandacht voor de materiaalkundige aspecten van ons vrijetijdsleven. Onze veiligheid en die van onze kinderen lijkt daarbij een logische verworvenheid, maar die is maar tot stand gekomen dankzij de permanente veiligheidszorg door allen die dankzij de entertainmentsector hun dagelijks brood en hun eigen vakantiegeld verdienen. Ik stel voor dat u daar ook eens bij stilstaat als u dezer dagen een kermis, een pretpark, een openluchtconcert of het muziekfestival van uw dromen bezoekt en ook de medewerkers, wat hun functie ook moge wezen, met een oprechte ‘dank u wel’ de dag van hun leven bezorgt.

 
Graag wens ik u en uw dierbaren een heerlijk ontspannende verlofperiode toe met veilig vakantievertier!